در یازدهمین جلسه از سلسله گفتگوهای کووینو، با جناب آقای دکتر رضا پاینده پژوهشگر نوآوری مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) ، همراه شدیم تا درباره نوآوری در مدل کسب و کار در شرایط کرونا ، با ایشان به گفتگو بپردازیم.
خلاصه‌ای از نکات ایشان را در این‌باره مرور خواهیم کرد:
به دنبال یک شاخص برای تحلیل اوضاع
وقتی درباره کرونا صحبت می‌کنیم، زمان مهم است.
کرونا در اسفند با کرونا در خرداد متفاوت شده چون شرایط تغییر کرده. اما این، بدان معنا نیست که تأثیر آن کم شده یا از بین رفته‌است. یکی از شاخص هایی که از نظر اقتصادی به آن پرداخته می‌شود، میزان بیکاری و رکود کسب و کار هاست.
شاخصی که به نظر می‌رسد قوی‌تر از از دیگر شاخص ها باشد و بتواند جامع ابعاد را در نظر بگیرد، شاخص بورس است. غیر از کشور ما و چند کشور دیگر، سایر کشورها در وضعیت کرونا شاخص بورس منفی را تجربه کردند. پس این شاخص، شاید یرای کشور ما، تحلیل خوبی از وضعیت ارائه ندهد.
شاخص S&P 500
اگر بتوانیم یک شاخص جامع پیدا کنیم، تحلیل اوضاع کنونی راحت‌تر می‌شود.
شاخص S&P500 شاخصی است که ۵۰۰ شرکت را در ایالات متحده و در ادوار مختلف تاریخی تحلیل کرده‌است. این شاخص، بازه صد سال را نشان می‌دهد. طبق این شاخص، با شیوع کرونا، بازار حدود ۱۰ درصد منفی شده؛ یعنی اقتصاد، ۱۰ درصد کوچک‌تر شده. چیزی نزدیک به اثر بحران دوشنبه سیاه.
البته شدت کرونا فراتر از اقتصاد است و زمینه های فرهنگی، اجتماعی و… را هم در بر می‌گیرد.
شاخص پرداخت الکترونیکی
به نظر می‌رسد ما به یک شاخص کوتاه‌مدت نیاز داریم که تقریباً جامع باشد. یعنی آمار واردات، صادرات، بیکاری و… را حتی الامکان در نظر بگیرد. در نظر گرفتن شاخص پرداخت های الکترونیکی (e-payment) میتواند شاخص خوبی باشد. در گزارش بانک مرکزی که در اردیبهشت ماه منتشر شد، نسبت پرداخت های الکترونیکی از اسفند به فروردین، ۱۵ درصد کاهش داشته. این شاخصی است که به ما می‌گوید میزان اقتصاد در همین حد تغییر کرده. جمع بندی ما این است که اقتصاد ما، در اسفند و فروردین بسیار متأثر شده و ظاهراً حجم آن حدود ۱۰ درصد کاهش یافته.
به گزارش مؤسسه مکنزی، امکان بازگشت وضعیت به حالت قبل هم وجود دارد و این دوران سپری خواهد شد.
کسب و کارهای سنتی، همچنان متضرر
اما طبق آمارهای تحلیلی، کسب و کارهای سنتی به نسبت استارتاپ ها و کسب و کارهای دیجیتال، افت بیشتری داشته‌اند.
نکته دیگر این است که در این شرایط، بیشتر کسب و کارهای موفق، کسب و کارهای دیجیتال بودند.
البته نه اینکه فضای دیجیتال بی‌نقص و همیشه سودآور باشد؛ اما می‌توان این نتیجه را گرفت که در بحران هایی که با سلامت بشر مرتبط‌اند دیجیتال سازی بسیار کمک‌کننده است.
حوزه تجارت الکترونیک موضوع بسیار قابل توجهی در این شرایط است.
طی این بحران همه ما حداقل یک بار خرید اینترنتی در این دوران را داشتیم و کرونا باعث شد نوعی حس اعتماد به تجارت الکترونیکی و پرداخت های آنلاین صورت بگیرد.
اما اقتصاد ما به هر ترتیب بازگشت خواهد داشت و دوباره به حالت قبلش نزدیک می‌شود.
پلتفرم ها، فرصت هایی برای کنترل اقتصاد در بحران
وقتی فضای کسب و کارها را تحلیل می‌کنیم، باید کشور خود را از سایر کشورهای دنیا تفکیک کنیم، چراکه شرایط کلان اقتصادی ما، مشابه دیگران نیست.
افزایش کسب و کارهای market-place
به نظر می‌رسد بر اساس گزارش‌ها، همچنان تجارت الکترونیک بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری است.
چون احتمال می‌دهیم تعداد کسب و کارهای market-place افزایش پیدا کند و تقاضای مناسبی هم در این حوزه وجود دارد.
عدم توزیع مناسب نیازها و پاسخ به آن‌ها مخصوصاً در حوزه خرید اینترنتی؛
به‌دلیل اینکه ما قانون حکمرانی پلتفرم نداریم، بسیار به این موضوع دامن زده شده.
کرونا، زلزله، کسب وکار
می‌شود پدیده کرونا را با پدیده‌ای مثل زلزله تحلیل کرد.
وقتی زلزله می‌آید، ساختمان های نوساز باقی می‌مانند. این استعاره درباره بازار هم وجود دارد. کسب و کارهای سنتی با این ویروس متوجه شدند که باید به‌روز شوند.
تغییرات مدل های کسب وکار در کرونا
۱- خلق ارزش:
بسیاری از کسب و کارها به سمت خلق ارزش مشترک با مشتری پیش رفته‌اند.
مثل کسب و کارهای مواد غذایی و فست‌فودها. یعنی بخشی از محصول نهایی، توسط مشتری تکمیل می‌شود.
امثال این مدل ها در حال تبدیل‌شدن به یک مدل های پذیرفته شده هستند و اگر بخواهیم ریزتر بررسی کنیم تک تک اجزای مدل‌های کسب و کار تغییراتی داشته‌اند؛ مخصوصاً در بحث خلق ارزش.
۲- شرکای کلیدی:
به نظر بنده یک بخش مهم دیگر از مدل کسب و کار که خیلی متحول خواهد شد، اقبال به شرکای کلیدی بود. یعنی شرکت‌هایی که آنقدر قوی هستند تا در بحران ها، کسب و کار های شریک خود را همراهی کنند.
۳- درآمدها و هزینه ها:
خلأ سیستم اعتباری در کشور
یک نکته مهم در این بخش، نبود سیستم اعتباری در کشور ماست. درحالی‌که این سیستم در قالب کارت های اعتباری (credit cards) که در سایر کشورها وجود دارد ظرفیت فوق‌العاده‌ای را برای کسب و کارها ایجاد کرده‌است.
سیستم اعتباری و جلوگیری از کلاهبرداری ها
به‌وجود آمدن سیستم کارت اعتباری در ایران همچنین، میتواند از تقلب ها و کلاهبرداری ها جلوگیری کند؛ چون در آن صورت شما بخشی از یک اعتبار هستید، کاری که پول نقد انجام نمی‌دهد.
کارت اعتباری، رونق فینتک
اقتصادهایی که کارت اعتباری را به رسمیت شناخته‌اند فضا را برای استارتاپ ها مخصوصاً در حوزه فینتک ایجاد کرده‌اند.
فرصت تأمین مالی جمعی
قسمت دیگری که در این شرایط توان رشد کردن داشت، موضوع تأمین مالی جمعی (crowdfunding) بود.
البته ظاهراً در فرابورس، حدود ۱۰ شرکت مجوز این کار را دارند اما این عدد کمی است و نشان از نوعی انحصار دارد.
البته، دو یا سه ماه مدت کوتاهی‌ست که بخواهیم درباره تغییرات نوآوری صحبت کنیم. اما یک اتفاق ملموس که باید به آن اشاره کنم، این است که خیلی از کسب و کارهایی که در مرحله شتابدهی بودند، اکنون تقریباً متوقف شده‌اند؛ چون سرمایه گذار، به سمت بازارهای جایگزین رفته‌است.
پلتفرم ها را دریابید
به نظر بنده باید پلتفرم ها را جدی بگیریم. ضمن اینکه ممکن است تحقیقات حل آن هزینه‌بر و حساس باشد، اما ارزش کار آنقدر بالا هست که بخواهیم به آن بپردازیم. وجود پلتفرم های متفاوت، شرایط را برای ارائه انواع خدمات فراهم می‌کند. برای مثال، پلتفرم Nextdoor یک پلتفرم در اروپاست که در سطح محله ها فعالیت می‌کند و در بستر آن، افراد و همسایه ها در انجام امور خرید با یکدیگر مشارکت می‌کنند.
گسترش پلتفرم ها، راه کنترل فشارها
گسترش کسب و کارهای marketplace و پلتفرم ها میتواند فشار اقتصادی را از روی دوش کسب و کارها بردارد.
اگر بیشتر به پلتفرم ها بها می‌دادیم، شاید امروز چنین فشاری بر کسب و کار ها نبود.
بنابر این از نظر بنده، تمرکز بر پلتفرم ها و گسترش آن‌ها بسیار اهمیت دارد و باید مراقب بود که اسیر موج های کاذب این دوران نشویم و به مسائل زیرساختی و اصلی در اکوسیستم نوآوری بپردازیم.
این گفتگو، جمعه 2 خرداد ماه 1399 به‌صورت آنلاین در اینستاگرام مرکز برگزار شد.
می‌توانید سایر قسمت‌های کووینو را در آرشیو کووینو بخوانید و بشنوید: رویداد کووینو
نظرات شما کمک می‌کند تا با سلایق شما بیشتر آشنا شویم : )
